<< vorige artikel • alle artikelen • volgende artikel >>
Week 21b – MEIDOORN
De meidoorn is een inheemse boom of struik die in heel Europa voorkomt, maar ook in Noord-Amerika, Noord-Afrika, Klein-Azië en de Kaukasus. De meidoorn vinden we in het laagland tot middelgebergte, in loofbossen en langs bosranden (struwelen).
Hij houdt van matig droge tot vochthoudende, meestal kalkhoudende klei-of leemgrond en een plek in de zon of halfschaduw.
De meidoorn is een geslacht uit de rozenfamilie. Hij bloeit in mei/juni met sterk geurende bloemen. Kenmerkend zijn de gedoornde takken. Het hout is hard en fijn van structuur.
Crataegus is afgeleid van het Griekse woord kratos wat ´kracht´ betekent en betrekking heeft op het harde hout. Wellicht vandaar ook de naam steendoorn. De naam meidoorn heeft de plant te danken aan de bloei in mei.
De meidoorn is door de doorns redelijk beschermd tegen de vraat van grote grazers. Bovendien stelt hij andere vegetatie, zoals de eik, in staat onder zijn bescherming uit te groeien in gebieden waar grazers actief zijn.
De meidoorn wordt ook wel haagdoorn genoemd, omdat hij vanwege de doorns veel werd gebruikt als hagen ter afscheiding voor het vee. Op sommige plaatsen zoals in het gebied de Maasheggen in het noordoosten van Noord-Brabant is dat nog goed te zien. Volgroeide hagen van meidoorn vormen een ondoordringbare barrière en een ideale nestplaats voor vogels.
Het geslacht omvat honderden soorten, waarvan er in de Benelux drie soorten inheems voorkomen. Dit zijn de eenstijlige meidoorn , de tweestijlige meidoorn en de koraalmeidoorn. Deze termen slaan op de hoeveelheid ‘stijlen’ van de stampers in de meidoornbloesem.
De eenstijlige meidoorn vinden we in rivierdalen en kalkhoudende duinen. Daar groeit hij als boom met een dicht vertakte kroon en kan 8 tot 10 meter hoog worden. De geur van de bloemen is onaangenaam en doet aan haring denken. Zijn bladeren zijn scherp gezaagd, oftewel diep ingesneden en gekarteld en frisgroen glanzend. Ze verschijnen in april/mei. Kort daarna bloeit de meidoorn met witte viltige bloemtuilen. In het najaar verkleuren de bladeren naar vlammend rood.
De bladeren van de tweestijlige meidoorn zijn minder diep ingesneden. Hij bloeit twee weken eerder dan de eenstijlige, en zijn bloesem ruikt lekker. Als ongesnoeide struik kan deze meidoorn 4 tot 5 meter worden. Hij werd vaak als windbreker geplant en is gemakkelijk te snoeien. De tweestijlige meidoorn vinden we vooral in de Achterhoek, Twente, Drenthe, Limburg en Noord-Brabant, maar hier in de buurt zie je ze ook best veel.
Zijn vruchten, de helderrode melige besjes, zijn wat groter dan die van de eenstijlige meidoorn, peervormig met twee tot 3 pitten, terwijl de eenstijlige meidoorn kleinere, ronde vruchtjes heeft met maar één pit. De bessen dienen de vogels als voedzame wintervoorraad en blijven lang aan de boom hangen.
Als sierboom wordt van de tweestijlige meidoorn het ras ‘Paul’s Scarlet’ aangeplant. Deze heeft gevulde, rozerode bloemen en vormt geen vruchten. Door de gevulde bloemen is deze meidoorn minder gevoelig voor bacterievuur.
De plant vermeerdert zich door zaad en door stekken.
Medicinaal en overig gebruik
De meidoorn wordt al sinds de 16e eeuw gebruikt om de bloedsomloop te stimuleren. Deze werking komt onder meer door de inhoudsstof rutine, deze stof is bekend om z’n vermogen om blauwe plekken te voorkomen. Bovendien helpt meidoornthee om de cholesterol te verlagen. In de Traditionele Chinese geneeskunde (TCG) wordt Crataegus pinnatifida, een soort meidoorn, al duizenden jaren gebruikt. Shan Zha is de pinyin-naam. Het valt in de TCG onder de kruiden die spijsverteringsproblemen oplossen, met name bij problemen met de vertering van eiwitten en vetten. Ook bij diarree of dysenterie wordt het gebruikt.
In de Chinese geneeskunde wordt het ook gezien als een kruid dat de stagnering van bloed kan verhelpen en cholesterol en een hoge bloeddruk kan verlagen. Meidoornbloementhee zou dan helpen bij hoge bloeddruk. Medicinaal bereid dienden de bloemen voor de behandeling van hartkwalen en nierstenen.
Het hout van de meidoorn is hard en werd gebruikt voor fijn snijwerk, wandelstokken, eggetanden en kamraderen in molens.
De melige bessen werden sinds de oertijd niet alleen door vogels, maar ook door mensen gegeten. De bessen dienden tijdens de Eerste Wereldoorlog ook als koffiesurrogaat.
Symboliek, volksgebruik en mythologie
• De meidoorn is het symbool voor de lente, bloei, vruchtbaarheid, maagdelijkheid en seksualiteit. Samen met de verwante doornige sleedoorn is hij ook zinnebeeld voor tweedracht.
• Wanneer de meidoorn bloeide, werd bij de Kelten gehuwd.
• Door takken van de meidoorn aan hun huis te bevestigen, weerden de Germanen spoken en kwade geesten.
• In het oude Griekenland bracht de meidoorn geluk. Daarom droeg de bruid een krans van meidoornbloesem.
• In Frankrijk wordt de meidoorn ook ‘noble épine’ genoemd, omdat men geloofde dat de dorenkroon van Jezus van meidoorntakken was gevlochten.
• Volgens een oude legende bloeide de staf van Josef van Arimathea, een volgeling van Jezus, elke kerstnacht in Glastonbury Engeland en werd daarom ‘Holy Thorn’ genoemd. Josef zou daar naar toe zijn gegaan en een kerk gesticht hebben.
• Toen de Engelse koning Charles I door de puriteinen van Cromwell onthoofd werd, moest ook de Holy Thorn eraan geloven. Op de plaats waar hij stond, ligt nu een gedenksteen. Zijn uitlopers zouden nog steeds bloeien, éénmaal rond Kerst en éénmaal in mei.
• In Duitsland bestreed men koorts met thee van de eerste meidoornbloesem.
• Volgens een oude Franse gewoonte moet men op 1 mei een meidoorntak in de mesthoop steken om te voorkomen dat daarin door een pad een monster uitgebroed wordt.
• De drie IJsheiligen 11, 12 en 13 mei worden in Nederland ook wel ‘Haagdoornkoude’genoemd.
• Als de meidoorn veel bloesem heeft, voorspelt dat een rijke korenoogst.
• Veel rode bessen in het najaar duiden op de komst van een strenge winter.
——
Deze tekst is geschreven door een vrijwilliger van Gezond Natuur Wandelen.
——
Tags bij dit artikel:
